Bij het opstellen van de omgevingsvisie vinden wij het belangrijk dat bewoners, bedrijven en andere partijen meedenken over de inhoud. Bewoners weten het beste wat er in hun omgeving en hun leven belangrijk is. Daarom is hun mening juist zo waardevol en doet deze ertoe.
Om ervoor te zorgen dat bewoners, ondernemers en verenigingen betrokken worden, zijn tijdens het traject van de ontwerp-omgevingsvisie (2018) diverse bijeenkomsten georganiseerd:
- Een gebiedsconferentie met ongeveer 130 inwoners om de vraagstukken aan te scherpen en oplossingen te bedenken.
- Een openbare discussie door middel van een internetconsultatie om reacties te peilen op de belangrijkste vraagstukken.
- Een serie bijeenkomsten met de dorpsraden van de verschillende dorpen om hun perspectief op te halen.
- Een dorpenronde met inwoners, waarbij de belangrijkste vraagstukken zijn aangescherpt als gebiedsgerichte uitwerking van de visie.
Voorbereiding aanscherping 2021
Wij zijn aan het proces begonnen door te onderzoeken wat er op dit moment speelt in de gemeente. Welk beleid kent de gemeente, is dit beleid nog actueel? Ook is de ontwerp-omgevingsvisie (in september 2019 als ontwerp vastgesteld) geanalyseerd. Voor een aantal onderwerpen was aanvullende inbreng nodig vanuit de interne organisatie. In augustus 2021 is hiervoor een ‘werksessie bouwstenen’ gehouden. Tijdens deze dag hebben beleidsmedewerkers via diverse workshops hun inbreng kunnen geven.
Klankbordgroep en dorpsraden
Daarnaast heeft de klankbordgroep bestaande uit ketenpartners (provincie, waterschap, drinkwaterbedrijven en buurgemeenten) en andere betrokken partijen uit onze gemeenschap meegedacht in het proces. Tijdens de eerste bijeenkomst van de klankbordgroep op 24 augustus 2021 gaven de deelnemers een pitch vanuit hun kennisveld over de waarden die zij belangrijk vinden om te beschermen en over hoe samengewerkt kan worden om de ambities uit deze omgevingsvisie waar te maken. Op 13 september 2021 organiseerden we een sessie met de dorpsraden uit de gemeente. Daarin stonden we stil bij de gebiedsgerichte benadering van de omgevingsvisie. De dorpsraden dachten mee over de vragen ‘Wat is het DNA van jouw dorp?' en 'Wat is jouw droom voor het dorp over 20 jaar?’. Hieronder zijn de verslagen te vinden. In november is een tweede bijeenkomst georganiseerd met de klankbordgroep en dorpsraden om samen de nieuwe concept-omgevingsvisie tegen het licht te houden.
Verslag ketenpartnerlunch
Verslag themasessie dorpsraden
Digitale enquête inwonerspanel
Tot oktober 2021 hebben we de 70% versie van de omgevingsvisie opgesteld. Deze vormde het vertrekpunt om in gesprek te gaan met de inwoners. Door de coronacrisis konden we geen fysieke bijeenkomsten houden. Daarom hebben we een digitale enquête uitgezet op het inwonerspanel. Via deze enquête is de mogelijkheid geboden om mee te denken over de vraag: hoe ziet u Altena in 2040? Ook is er op hoofdlijnen meegedacht over de vier ambities van de omgevingsvisie: hoe belangrijk zijn deze ambities voor u? En wat is er volgens u nodig voor deze ambities? In totaal hebben 330 personen hiervan gebruik gemaakt. De resultaten van de enquête vormde de basis voor de Ontmoetingen. Bekijk hier de resultaten:
Resultaten enquête
Ontmoetingen
Samen met inwoners dachten we tijdens twee Ontmoetingen in november 2021 na over hoe onze gemeente de komende twintig jaar verandert. Dit deden we aan de hand van de resultaten van de enquête. Waren er nog aanvullingen op de resultaten van de enquête? Wat moeten we doen om de ambities en deze resultaten de aankomende 20 jaar te bereiken? Wie heeft daarbij een rol? En wat zou u zelf kunnen doen/bijdragen? Daarover gingen we met elkaar in gesprek.
Verslag Ontmoeting 1
Verslag Ontmoeting 2
Vertalen en keuzes maken
Uit het uitgebreide participatietraject zijn een aantal speerpunten en doelen naar voren gekomen. Hierbij werd duidelijk dat er botsingen zouden ontstaan, omdat we niet alles tegelijkertijd of in hetzelfde gebied kunnen realiseren. Een voorbeeld van zo’n botsing: Altena staat voor verschillende opgaven die allemaal ruimte vragen. Zo hebben we meer woningen nodig en we hebben steeds meer ruimte nodig om energie op te wekken. Maar we willen ook ons open landschap en groen behouden. Waar leggen we de prioriteit in het buitengebied?
We brachten de botsingen in kaart en bespraken ze met de beleidsmedewerkers, het college en de gemeenteraad (Altenaronde 5 oktober 2021 en Altenatafel 12 oktober 2021). Daarbij namen we ook de impactbeoordeling van verschillende keuzes vanuit het Omgevingseffectrapport (OER) mee. De gemeenteraad heeft voorkeuren en gevoelens meegegeven op basis van informatiebladen per botsing. Deze resultaten –inclusief de aanbevelingen van het milieueffectrapport- zijn verwerkt in deze omgevingsvisie.
Keuzebladen
Omgevingseffectrapport (OER)
Bij het opstellen van een omgevingsvisie is het belangrijk (en vanuit de wet verplicht) om de effecten op de fysieke leefomgeving mee te nemen in de keuzes die de gemeente maakt. Deze effecten hebben we in beeld gebracht in het Omgevingseffectrapport (OER). Dit rapport vormt een eenheid met de omgevingsvisie. In de omgevingsvisie staan de ambities en de keuzes, in het Omgevingseffectrapport beschrijven we wat de effecten daarvan zijn op de leefomgeving en hoe we daar mee omgaan. Hierbij is gekeken naar de gevolgen voor de leefomgeving op het gebied van gezondheid en veiligheid, omgevingskwaliteit, leefbaarheid en duurzaamheid. Om de effecten goed te kunnen bepalen, hebben we eerst de leefomgevingsfoto (LOF) opgesteld. Hierin kunt u in één oogopslag de huidige situatie in Altena zien voor veel onderwerpen, zoals luchtkwaliteit, natuur en energietransitie (nulmeting). In het Omgevingseffectrapport zijn de gemaakte keuzes en ambities samen beoordeeld. De stappen die we gaan zetten om de ambities waar te maken, zijn vervolgens zo concreet mogelijk gemaakt. Hierdoor is het monitoren van de ambities (zie beleidscyclus) mogelijk, een belangrijk onderdeel van de Omgevingswet.
Omgevingseffectrapport OER inclusief bijlagen
Advies Commissie m.e.r.
Gelijktijdig met de terinzagelegging van de omgevingsvisie lag ook een bijbehorend
omgevingseffectrapport (OER) ontwerp ter inzage. Hierop zijn geen zienswijzen ontvangen. Wel heeft de Commissie MER een advies uitgebracht over de ontwerp OER.
Centraal in zowel het advies van de commissie MER als in de zienswijze van de provincie zijn vragen over de mate van abstractheid van de omgevingsvisie. Het OER heeft een overwegend agenderend en signalerend karakter. De geschetste dilemma’s hebben vooral betrekking op algemene principes en (nog) niet op concrete ruimtelijke keuzes. Deze stap zal nog gemaakt moeten worden bij nadere uitwerking in bijvoorbeeld programma’s en het omgevingsplan.
Een risico van deze aanpak is dat spanning tussen de verschillende opgaven, ambities en belangen
pas op een later moment duidelijk wordt. De in de gemeente Altena aanwezige waarden zijn
kwetsbaar voor nieuwe ontwikkelingen. Vooral gezien deze kwetsbaarheden en de gemeentelijke
ambities zou het OER een ‘spiegel’ moeten voorhouden, die ambities met elkaar confronteert en laat zien of deze haalbaar zijn.
Het is waarschijnlijk dat bepaalde ambities niet (volledig) realiseerbaar zijn en/of met elkaar botsen en dat niet alles overal kan. Dit is inhoudelijk echter niet in het OER uitgewerkt. Dit leidt ertoe dat
een grote opgave resteert voor de uitwerking van de visie. Het is de uitdaging om te zorgen dat in dat stadium integraal naar de knelpunten en belangen kan worden gekeken om alsnog tot goede
oplossingen te komen en negatieve effecten voor de leefomgeving te voorkomen. Bijvoorbeeld:
Hoeveel woningbouw is er mogelijk in het buitengebied, uitgaande van de landschappelijke en
natuurwaarden en de draagkracht van het bodem- en watersysteem? En wat betekent dit voor de
inbreidingsopgave?
Tegen deze achtergrond signaleert de Commissie bij de toetsing van het OER een aantal
tekortkomingen. Zij acht deze informatie essentieel voor het volwaardig meewegen van het milieubelang bij de besluitvorming over de omgevingsvisie. Het gaat om de volgende punten:
- Analyse leefomgevingsfoto en ambities
In het OER ontbreekt een goede analyse van de huidige situatie en autonome ontwikkelingen.
Daardoor mist inzicht in knelpunten en de rol van het bestaande beleid daarin. Bovendien volgen de dilemma’s die in het OER besproken zijn niet logisch uit de leefomgevingsfoto en de ambities van de gemeente.
2. Inzicht in ruimtevraag
De opgaven voor de gemeente op het gebied van woningbouw, bedrijventerreinen, duurzame energie en landbouw én de te beschermen waarden zijn in het OER niet of nauwelijks ruimtelijk vertaald, ook niet in ‘orde van grootte’. In de ontwerp-omgevingsvisie lijken wel locaties te worden aangewezen waar ruimte is voor ontwikkelingen, bijvoorbeeld bij Woudrichem. Hier komt bij dat de ontwikkeling van de haven van Werkendam niet volledig in het OER is meegenomen, terwijl deze ook ruimte vraagt en relevant is voor andere ruimtelijke
ontwikkelingsmogelijkheden.
3. Navolgbaarheid effectbeoordeling
De methodiek voor de beoordeling van effecten is niet duidelijk beschreven. Vooral omdat veel ontwikkelingen en effecten bij elkaar zijn opgeteld is de effectbeoordeling niet goed te volgen en te verifiëren. Dit is van belang omdat de effecten van te maken keuzes ingrijpend en onomkeerbaar kunnen zijn.
4. Aanzet voor monitoringsplan
Belangrijk is om bij de uitwerking van de omgevingsvisie steeds integraal naar alle ambities en belangen te kijken, en deze in samenhang te beoordelen. Om de integraliteit en samenhang in het vervolgproces goed te kunnen volgen, en zo nodig te kunnen bijsturen, is een daarop toegesneden monitoringsysteem cruciaal. Hiervoor is een navolgbare effectbeoordeling van belang, omdat deze dan herhaald kan worden en er inzicht in trends ontstaat.
De reactie op het advies van de Commissie m.e.r. is opgenomen in de nota beantwoording zienswijzen (zie hieronder).
Besluitvorming en zienswijzen
Door voorkeuren uit te spreken tussen verschillende botsingen, geeft de gemeenteraad in deze omgevingsvisie richting aan de ambities en waarden. De ontwerp-omgevingsvisie is het resultaat van de inbreng uit het participatieproces van 2018, de bijeenkomsten met de klankbordgroep, dorpsraden en de digitale enquête en ontmoetingen in 2021, de botsproeven en de keuzesessies met de gemeenteraad.
De ontwerp-omgevingsvisie lag ter inzage van 3 juni 2022 tot en met 22 juli 2022. Gedurende deze periode kon eenieder schriftelijk of mondeling een zienswijze indienen op het besluit. In de periode van 13 juli tot en met 21 juli zijn er 11 zienswijzen ingediend. De zienswijzen zijn ondertekend door minstens één indiener. Dit maakt de zienswijzen ontvankelijk. De beantwoording van de zienswijzen is opgenomen in de Nota Beantwoording Zienswijzen.
Nota beantwoording zienswijzen