Agrarische bedrijven houden zich bezig met het verbouwen van groenten en fruit of het houden van dieren (veehouderijen). Veel agrarische bedrijven in onze gemeente zijn grondgebonden bedrijven. Dat wil zeggen dat zij akker- of weilanden gebruiken voor hun productie. Een grondgebonden veehouderij laat koeien bijvoorbeeld in de wei lopen. Bij kwekerijen vindt de productie vaak in een loods of kas plaats. Zo’n bedrijf heeft niet per sé grond in het buitengebied nodig om te kunnen produceren, maar er zijn ook handelskwekerijen in Altena die wel gebruik maken van teelt buiten.
Waar staan we nu?
Altena heeft een brede vertegenwoordiging van de topsector Agrofood. De grootste topsector in termen van banen is in Altena de Agrofood (meer dan 2.000 banen). Zowel in termen van vestigingen en banen is het aandeel van de landbouw en visserij, groothandel in agrarische producten en voedselverwerkende industrie in de economie van Altena veel hoger dan gemiddeld in Nederland. De landbouw en visserij is vooral sterk vertegenwoordigd in het zuiden van de gemeente.
De landbouw in Altena bestaat voor het grootste deel uit melkveehouderij-, akkerbouw- en tuinbouwbedrijven. Daarnaast komen er in beperkte mate varkens-, kippen- en geitenhouderijen voor. De agrarische sector is de grootste beheerder van het landschap in Altena en vervult een belangrijke rol bij de instandhouding ervan.
Wat komt er op ons af?
Er is sprake van schaalvergroting en stoppende bedrijven in de landbouwsector. Ten opzichte van andere gemeenten in Noord-Brabant is de leegstand relatief beperkt. Ook is er een toenemend gebruik van technologie en neemt het belang van verduurzaming toe.
Binnen de melkveehouderij is een steeds grotere marktwerking en schommelende prijzen. Met het loslaten van de melkquota zien we in de melkveehouderij een sterke tendens naar schaalvergroting. Binnen de akkerbouw is sprake van toenemend gebruik van technologie. Zo zien we de opkomst van drones om specifieke eigenschappen van de grond en water op te sporen. Hiermee wordt precisielandbouw (automatiseren van de landbouw met behulp van technologie) steeds verder ingevuld. Binnen de tuinbouw is sprake van een toenemend gebruik van teeltondersteunende voorzieningen (TOV), waarmee agrariërs de kwaliteit van hun product kunnen verbeteren, het teeltseizoen kunnen verlengen en milieuverbeteringen kunnen aanbrengen.
We zien een toenemend bewustzijn bij consumenten en retailers ten aanzien van duurzaamheid en voedselveiligheid. Landbouwbedrijven worden steeds meer gestuurd vanuit de keten. Supermarkten bepalen in toenemende mate de kwaliteitseisen van het voedsel. Met de sterke vertegenwoordiging van de agrarische en de foodsector liggen er voor voedselsystemen mooie kansen om deze in Altena circulair te maken. Hier gaan we mee aan de slag.
Per jaar stopt ongeveer 3% van het aantal agrarische bedrijven in Nederland en als gevolg daarvan neemt de hoeveelheid vrijkomende agrarische bebouwing toe. De omliggende gronden worden vaak wel verkocht aan een andere agrariër die aan schaalvergroting doet.
Doordat de schaalgrootte in de loop der jaren is toegenomen komt er per saldo ook een steeds grotere oppervlakte aan bedrijfsbebouwing vrij. Leegstand leidt op termijn tot verloedering en de kans op illegale activiteiten neemt toe. Aan de andere kant komen er regelmatig nieuwe functies op vrijkomende agrarische bedrijfslocaties (VAB’s), die zorgen voor nieuwe economische vitaliteit. Maar niet alles kan of is wenselijk op oude boerderijen. Dit vraagt om goede ruimtelijke afwegingen en gebiedsgericht beleid.
Er is een forse druk op het buitengebied en agrarische grond van andere functies met een ruimtevraag (zoals energietransitie, bedrijventerreinen, woningbouwopgave, recreatie/toerisme).
Hoe zien we de agrarische sector in de toekomst?
Wereldwijd wordt met bewondering naar de Nederlandse landbouw en agrofood sector gekeken. Altena draagt bij aan die faam met de vele mooie bedrijven en initiatieven die duurzaam produceren, verwerken, transporteren, verkopen en bereiden van voedsel en bijdragen aan het beheer van ons platteland. De agrofoodsector is één van de topsectoren van Altena. Dat is iets om trots op te zijn en om te behouden. In onze visie blijft de landbouw een belangrijke pijler van het landelijk gebied. De veranderingen in de landbouw zien we hierbij als kans. De landbouw ontwikkelt zich in onze ogen duurzaam in samenhang met de klimaatverandering en de ecologische waarden. Tevens dient de landbouw zich te verbinden aan de maatschappelijke behoefte van gezond voedsel. Het mogelijk maken van een goed verdienmodel voor de ondernemers is ook een onderdeel van de duurzame landbouw. We kiezen dan ook twee duidelijke en moderne perspectieven voor de landbouw. Een landbouw die natuurinclusief is en een landbouw die circulair is. De landbouw beschouwen we vanuit het volledige voedselsysteem, van boer tot bord, waarbij iedere schakel in de voedselketen bijdraagt aan de circulaire ambitie.
Het voedselsysteem is in 2046 circulair. Het circulaire voedselsysteem kenmerkt zich door:
- Een flinke vermindering van het gebruik van fossiele energie en nieuwe grondstoffen (van ver).
- Een flinke vermindering van afval en verspilling van nutriënten en grondstoffen.
- Het zorgen voor zo goed als gesloten kringlopen van nutriënten en grondstoffen.
- De kwaliteit van ons natuurlijk kapitaal (bodem, water, lucht en natuur) is gewaarborgd door het gebruik van niet-milieubelastende en volledig afbreekbare stoffen.
- Het voedselsysteem draagt bij aan het beschermen en verbeteren van ons natuurlijk kapitaal (bodem, water, lucht en natuur).
De gemeente ontwikkelt hiervoor het programma circulair voedselsysteem. In het programmaplan leggen we uit wat ons doel is en hoe we dat doel behalen. We proberen iedereen erbij te betrekken die te maken heeft met het maken, verwerken, verpakken, vervoeren en eten van voedsel. We werken met de natuur en waar mogelijk aan een versterking van de natuur met specifieke aandacht voor de bodem. Altena kenmerkt zich door een sterke diversiteit binnen de sector. Andere vormen van landbouw sluiten we dan ook niet uit. Van belang is om de agrarische sector ruimte te bieden om te experimenteren en innoveren zodat we klaar zijn voor de voedselproductie van de toekomst.
We gaan ruimere mogelijkheden creëren voor nevenfuncties, hergebruik en functieverandering van vrijkomende erven. De kwaliteiten van gebieden gelden als uitgangspunt voor ontwikkeling. Functies die de landbouw versterken staan we toe. Zonnevelden staan we in delen van ons buitengebied mede om die reden toe, aansluitend aan (boeren) erven. In sommige gebieden staan we ander landgebruik toe. In kernranden kan, waar de landbouw minder sterk vertegenwoordigd is, ruimte worden gemaakt voor andere functies, zoals wonen, bedrijvigheid of landschapsontwikkeling. In gemengd landelijk gebied, binnen de dorpse ruimte (aansluitend op kernen) kunnen meerdere bedrijven op een erf voorkomen (dit leidt ook tot een hogere maatschappelijke investering). Maar dit mag niet leiden tot bedrijfsverzamelgebouwen of kleine bedrijventerreinen. In het open middengebied willen we de kwaliteiten rust, uitzicht en natuurbeleving behouden. Daarnaast willen we de bedrijfsvoering van bedrijven zo weinig mogelijk hinderen. We zien kansen voor de glastuinbouw en specifiek teelt van bloemen- en planten. Ook wegen we de ontwikkelmogelijkheden voor de agrarische sector mee. Daarom zijn we voorzichtig met nieuwe functies en stellen we hier voorwaarden aan. Dat beperkt de hergebruiksmogelijkheden of vraagt veel creativiteit van ondernemers.
Vanwege de sterke agrarische sector in Altena, hebben we ook heel wat landbouwverkeer in de gemeente. Dat zorgt soms voor conflicten met andere verkeersdeelnemers. Landbouwvoertuigen maken zoveel mogelijk gebruik van wegen buiten de kernen die geen doorstroomfunctie hebben (erftoegangswegen). Waar mogelijk rijdt er geen landbouwverkeer door de kern. Uitgangspunt is wel dat alle agrariërs hun percelen op een goede manier moeten kunnen bereiken.
Ook hier werken we regionaal samen en zijn wij koploper van het project vitaal platteland.
Relatie met: Wonen, Voorzieningen, Bereikbaarheid, Energietransitie, Werk en ondernemen, Klimaatadaptatie, groen en water, Milieu, Toerisme en recreatie, Leefbare woonomgeving, Sterk in duurzaam ondernemen, Klimaatbestendig, CO2-neutraal en circulair