De aanwezigheid van water in onze gemeente heeft onze historie gevormd en is een waarde waar wij nog meer op in willen zetten. Altena is in veel opzichten onlosmakelijk verbonden met het water. Beschikbaarheid van water is een randvoorwaarde voor bijvoorbeeld natuur en landbouw. Water kan daarnaast een ecologische waarde hebben als het van goede kwaliteit is. Ook kan het onderdeel zijn van bijzondere cultuurhistorische kwaliteiten en is het een bron voor drinkwater. Tegelijk dienen we ons te beschermen tegen een teveel aan water. De rivieren om ons eiland, de Biesbosch, de haven van Werkendam en de Nieuwe Hollandse Waterlinie zijn kenmerkend voor onze gemeente en de identiteit van onze gemeente. Ons landschap is nauw verweven met het water (zie hiervoor de waarde landschap).
Bescherming tegen het water
We houden in onze gemeente droge voeten dankzij de primaire waterkeringen. Dit zijn de dijken die ons beschermen tegen overstromingen bij hoogwater, zowel op de rivieren als vanuit de zee. Naast deze primaire waterkeringen geldt dit ook voor de regionale kering langs de Afgedamde Maas. Deze heeft de hoogste veiligheidsnorm voor een regionale kering van Noord-Brabant, wat mede is ingegeven door de economische waarden van het achterliggende gebied. De uitdagingen van de klimaatverandering vragen wat van onze keringen; nu en in de toekomst. De zeespiegel stijgt, de bodem daalt, en we hebben steeds vaker te maken met extreem weer. Om onze voeten droog te houden werken we samen met Waterschap Rivierenland. We behouden en reserveren ruimte voor toekomstige waterveiligheidsmaatregelen zoals bijvoorbeeld ruimte voor de rivier en dijkverbeteringsmaatregelen. Naast deze wettelijke doelstelling van meerlaagsveiligheid, namelijk het op orde hebben van de waterkeringen, zetten we ons in om zodanig de ruimte in te richten dat hiermee gevolgbeperking van overstromingen mogelijk is (2e laag) en hebben we aandacht voor het op orde hebben van crisisorganisatie (3e laag). We geven samen met onze partners (Rijkswaterstaat, Waterschap Rivierenland en provincie Noord-Brabant) invulling aan het veiligheidsbeleid.
Schoon (drink)water
De gemeente heeft een zorgplicht voor schoon drinkwater binnen de gemeente. Beschikbaarheid van water is een randvoorwaarde voor bijvoorbeeld natuur, landbouw en drinkwater. Water kan daarnaast een ecologische en gezondheidswaarde hebben als het van goede kwaliteit is. In de komende jaren moet de gemeente hier ook rekening mee gaan houden bij vergunningen en calamiteiten. We dragen bij aan de gezondheid van onze inwoners door een duurzame veiligstelling van de openbare drinkwatervoorziening. Niet alleen over onszelf maar ook over inwoners van de Randstad en Zeeland. Hier dragen we gezamenlijk zorg voor met de drinkwaterbedrijven, Rijkswaterstaat, de provincie en Waterschap Rivierenland.
Een aantal van onze watergangen hebben een beschermde status. De waterkwaliteit in onze watergangen kan sterk worden verbeterd. We onderkennen daarmee de noodzaak om de waterkwaliteit te verbeteren in het kader van een gezonde leefomgeving. Bodem, water en lucht
vormen namelijk de basis van je leefomgeving (Gezonde bodem en schoon water | Atlas Leefomgeving, 2022). Denk hierbij aan het verminderen van uit- en afspoeling van onder andere bestrijdingsmiddelen en meststoffen. We verminderen de kans op vervuilingen in het oppervlaktewater. Via de lucht of afspoelend hemelwater komt vervuiling soms in het water terecht, dit noemen we diffuse lozingen. Samen met het Waterschap zorgen we dat dit steeds minder voorkomt. Daarnaast werken we aan goed waterbeheer. Samen met het waterschap grijpen we in wanneer sprake is van jaarlijks terugkerende waterkwaliteits- en kwantiteitsproblemen. Door agrarisch natuurbeheer en kringlooplandbouw zorgen we dat er minder voedingsstoffen en bestrijdingsmiddelen in het water belanden. Ook voor gangbare landbouw zijn er mogelijkheden en gaan we aan de slag om dit te verminderen.
Onze zwemwaterlocaties liggen overwegend aan de oostzijde van ons gebied. De kwaliteit van deze zwemwaterlocaties wordt door Rijkswaterstaat gecontroleerd en bewaakt.
Gemeentelijke watertaken
De gemeentelijke watertaken zijn gericht op 3 zorgplichten, namelijk voor afvalwater, hemelwater en grondwater (bescherming van onze drinkwatervoorzieningen is hierboven toegelicht). We hebben een grondwaterzorgplicht en zorgen voor maatregelen in het openbaar gebied om grondwaterover- en onderlast zoveel mogelijk te voorkomen. Samen met Waterschap Rivierenland streven we naar gezondheid, ruimtelijke kwaliteit en leefbaarheid van ons watersysteem. Dit gaat verder dan enkel de wettelijke gemeentelijke zorgplichten. We scheiden vuil water van schoon water en streven ernaar dat er zo min mogelijk contact met afvalwater is. Het strategisch en tactisch beleid staat in onze Beleidsvisie riolering en water. We gaan dit samen met het beleid uit de Beleidsvisie Klimaat, Water en Groen uitwerken in het
Programma RWG. Daarnaast werken we aan een ecologisch gezond en natuurlijk (grond)watersysteem. Daarbij koppelen we de waterkwaliteitsdoelen aan andere gebiedsfuncties, zoals landbouw, natuur en recreatie.
De gemeente is steeds minder alleen aan zet voor het realiseren en onderhouden van de leefomgeving. Eigenaren en inwoners hebben ook verantwoordelijkheden. Het hemelwater op een goede manier verwerken is bijvoorbeeld de verantwoordelijkheid van de eigenaar van het terrein waarop het hemelwater valt, net als het voorkomen van overlast en schade. Voor (vervangende) nieuwbouw stellen wij normen op ten aanzien van de omgang met hemelwater en klimaatadaptatie.
Haven van Werkendam
Eeuwenlang leeft de bevolking van Werkendam van het water. Schippers, beurtvaarders en vissers vinden er hun bestaan, en later zijn er veel griendwerkers in de Biesbosch. Ook worden de rivieren vandaag de dag gebruikt om ons gebied te ontsluiten via de veerdiensten. Tot in de 20e eeuw was Werkendam een waar doolhof van havens (Oude Binnenhaven), kanalen en waterwegen. Deze zijn nu vrijwel allemaal gedempt en vervangen door moderne havens zoals de Beatrixhaven. De Beatrixhaven is opgeleverd in 1985. De aanleg ervan was nodig, omdat de capaciteit van de oudere Biesboschhaven niet langer genoeg was. De bouw werd gecompliceerd door de vondst van een eeuwenoude strekdam vermoedelijk uit 1762. Mogelijk ging het om een van de Hoofden van Dordt, die aangelegd werden om de Werkendamse killen sneller te laten verzanden. In 1995 viert Werkendam zijn eerste maritieme feest in de Beatrixhaven; ‘Werk en Zeil’. Het is de voorloper van de latere Havendagen die vanaf 2001 worden gehouden. Naast dat de haven van Werkendam een belangrijke economische drager is voor de gemeente Altena heeft het ook een belangrijke regionale functie. Werknemers komen vanuit de hele regio naar Werkendam om te werken in het maritieme cluster. Daarnaast heeft de haven ook een historische betekenis. De haven is onlosmakelijk verbonden met het werken met de rivieren.